Trạng Thái Tinh Thần Bị Kích Động Mạnh Là Gì? Người Phạm Tội Bị Xử Lý Thế Nào?

    Khi một người thực hiện những hành vi phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh thì sẽ được miễn trách nhiệm hình sự hay vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự?

    1. Vậy thế nào là trạng thái tinh thần bị kích động?

    Hiện nay, không có một văn bản nào hướng dẫn về “trạng thái tinh thần bị kích động mạnh” tại Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), tuy nhiên có thể kham thảo tinh thần theo Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ ngày 29/11/1986 hướng dẫn về “tình trạng tinh thần bị kích động mạnh” tại Bộ luật Hình sự 1985 như sau:

    - Tình trạng tinh thần bị kích động chính là tình trạng người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế được những hành vi phạm tội của mình. Nói chung, sự kích động mạnh đó phải là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đồng thời gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi giết người. Nhưng cá biệt có trường hợp do hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất bị đè nén, áp bức tương đối nặng nề hoặc lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỷ, kéo dài để đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn và làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được; nếu tách riêng sự kích động mới này thì nó không coi là kích động mạnh, nhưng nếu xét cả quá trình phát triển của sự việc thì nó lại được coi là mạnh hoặc rất mạnh.

    Hành vi được coi là trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người đó tuy làm cho người phạm tội bị kích động mạnh, nhưng nói chung thì chưa đến mức là phạm tội. Nếu hành vi trái pháp luật đó trực tiếp xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe hoặc lợi ích hợp pháp của người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội hoặc là của xã hội, đã được cấu thành tội phạm, thì hành vi chống trả lại gây chết người có thể được xem là trường hợp phòng vệ rất chính đáng (theo Điều 13) hoặc là do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng (theo Điều 102).

    Trong trường hợp cá biệt hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân bị cấu thành tội phạm nhưng là tội phạm ít nghiêm trọng (như là tội làm nhục người khác, tội vu khống) thì cũng sẽ được coi là giết người trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh và sẽ được xử lý theo Điều 101, khoản 3. Thí dụ: hai anh em đồng hao ở cùng chung nhà bố mẹ vợ, người anh thường xuyên làm nhục thô bạo với trắng trợn vu khống người em, đến thời điểm nào đó lại lăng nhục người em nên người anh bị người em giết.

    Đối với trường hợp của người dùng chất say (uống rượu) hoặc chất kích thích mạnh khác mà bị say hay nhân có hành vi trái pháp luật không nghiêm trọng của nạn nhân mà thực hiện những hành vi giết người, thì không được coi là trường hợp phạm tội do bị kích động mạnh. Phải tùy theo hoàn cảnh cũng như tính chất và mức độ sai trái của những hành vi do nạn nhân thực hiện cũng như các tình tiết khác của vụ án, mà xử lý theo đúng điều 101 về tội giết người.

    - Để có thể xác định được tinh thần của người phạm tội có bị kích động mạnh hay không và để phân biệt giữa “kích động” với “kích động mạnh” thì cần xem xét một cách khách quan, cũng như toàn diện các mặt: thời gian, hoàn cảnh, diễn biến, địa điểm, nguyên nhân sâu xa và trực tiếp của các sự việc; mối quan hệ giữa người nạn nhân với người phạm tội, trình độ văn hóa, chính trị hay tính tình, cá tính của mỗi bên. Mức độ nghiêm trọng của những hành vi trái pháp luật của nạn nhân cũng như mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân với tình trạng tinh thần bị kích động mạnh của chính người phạm tội.

    2. Phạm tội trong trạng thái mà tinh thần bị kích động mạnh sẽ bị xử lý thế nào?

    Giết người trong trạng thái mà tinh thần bị kích động mạnh

    Tội giết người trong trạng thái mà tinh thần bị kích động mạnh được quy định tại Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) với mức hình phạt được quy định như sau:

    - Khung hình phạt 1: Người nào giết người mà trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do những hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của chính người đó, thì sẽ bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

    - Khung hình phạt 2: Phạm tội đối với 02 người trở lên thì sẽ bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.

    Cố ý gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của người khác

    Tội cố ý gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được quy định tại Điều 135 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) với những mức hình phạt như sau:

    - Khung hình phạt 1: Người nào màcố ý gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% ~ 60% trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do những hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc là đối với người thân thích của người đó, thì sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc là phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

    - Khung hình phạt 2: Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây thì sẽ bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

    + Gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của từ 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% trở lên;

    + Gây thương tích hoặc là gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên hoặc là dẫn đến chết người.

    Như vậy, phạm tội mà trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, tuy nhiên mức hình phạt sẽ nhẹ hơn khi phạm tội mà trong trạng thái tinh thần bình thường.

    Tổng hợp theo thuvienphapluat.vn